اختلال روان تنی و درمان آن با شیوه خودشفابخشی

اختلال روان تنی یا سایکوسوماتیک، خودش را به صورت درد عضلانی، تنگی نفس و مشکل گوارشی در بدن بیمار نشان می دهد اما منشأ درد، به اختلالی در روان انسان باز می گردد. در این مقاله شما به شناخت کاملی از اختلال روان تنی و شیوه درمان آن دست پیدا خواهید کرد.

طبق آمار سازمان بهداشت جهانی در سال 2019، حدود یک هشتمِ مردم، حداقل به یکی از بیماری های حوزه روان دچار هستند که این آمار نگرانی‌های جدی را در پی داشته است؛ چرا که تشخیص اختلال روان تنی و هزینه درمان آن فشار زیادی را بر جامعه تحمیل می کند. از شیوه های رایج درمان می توان از درمان شناختی رفتاری، ذهن آگاهی و خودشفابخشی معنوی نام برد.

بیماری روان تنی یا سایکوسوماتیک چیست؟

نام این خانواده بیماری ها از اضافه واژه پارسی ” روان ” به ” تن ” و در زبان انگلیسی از اضافه واژه یونانی “psyche” به “soma” ساخته شده که به درک ما از ماهیت آن کمک می کند. این عارضه بدنی ارتباط متقابلی با روان آدمی دارد به همین دلیل دارودرمانی نهایتاً بتواند به کاهش درد یا رفع موقت علائم یاری برساند.

برخی افراد وقتی زیاد عصبانی می شوند یا حرص و جوش شدیدی دارند، مثلاً در ناحیه قفسه سینه خود دردی طاقت فرسا احساس می کنند و وقتی به اورژانس مراجعه می کنند و تست نوار قلب می گیرند، دکتر می گوید: قلب شما مثل ساعت دارد کار می کند و احتمالاً دچار فشار روانی شدید شده اید!

سوال اینجاست که چطور یک فشار روحی روانی توانسته باعث درد قفسه سینه شود؟
چگونه بشر با وجود پیشرفت علم در آناتومی بدن نتوانسته بیماری را در بدن پیدا کند؟
پاسخ این سوال کاملاً با سایکوسوماتیک یا حوزه ارتباط روان با بدن ارتباط پیدا می کند و به همین دلیل، استفاده از دارو، مشکل اصلی را هیچگاه برطرف نمی کند.

علائم روان تنی

هر یک از موارد زیر به تنهایی می تواند از اختلال روان تنی خبر دهد؛ پس اگر هر یک از مشکلات زیر را احساس می کنید و با مراجعه به دکتر و انجام آزمایش های مربوطه متوجه شدید که این علائم از لحاظ پزشکی قابل توضیح نیست، باید از طریق شناخت درمانی یا دیگر شیوه ها درمان خود را پیگیری نمایید.

• میگرن و سردرد: 5 تا 7 درصد افراد به خاطر اضطراب به سردرد های میگرنی دچار می شوند. اضطراب زنگ خطری برای مغز و اعصاب است و تکرار آن موجب اختلال در بدن می شود.
• آسم و تنگی نفس: گاهی بیمار، علائم تنگی نفس را دارد اما نتایج آزمایش نشان از مشکل قلبی، ریوی یا عفونی ندارد؛ این جا هم مساله بیماری روان تنی مطرح می شود.
• درد قفسه سینه: پس از این که نوار قلب و اکو، سلامت قلبی بیمار را نشان می دهد، احتمال بیماری های روان تنی در درد های بدن تقویت می شود. چه بسا فشار عصبی و اضطراب زیاد، خودش را به صورت درد سینه نشان داده است.
• اختلال در حافظه: ممکن است اتفاقات استرس زا یا تنش زا به اختلال در هوشیاری و از دست دادن حافظه منجرّ شود.
• بی خوابی مزمن: اختلال روان تنی ممکن است به صورت بی خوابی طولانی مدت بروز کند.
• آرتروز یا درد مفصل: گاهی بدون وجود مشکل پاتولوژیک، در مفصل زانو احساس درد می شود؛ فشار های عصبی و احساسات فرد منجر به فرمانی نادرست از جانب مغز به اندام ها و شروع درد شده است.

ملاک تشخیص بیماری سایکوسوماتیک

حقیقت این است که تشخیص عارضه سایکوسوماتیک در نگاه اول سخت است چون علائم کاملاً واقعی است؛ بیمار از درد، رنج می برد و مشکل او به لحاظ پزشکی قابل اثبات نیست و از طرفی فشار های روانی به مغز او هجوم آورده اند.

تشخیص آزمایشگاهی هم تحت نظر پزشک متخصص می تواند بسیار مهم و مفید باشد. به این صورت که به عنوان مثال در آرتروز، با MRI یا عکس برداری یا EMG تست گرفته می شود و یا در آسم ممکن است تست قلب، ریه و آزمایش خون گرفته شود تا از نبود هرگونه عارضه فیزیکی اطمینان حاصل شود.

درمان بیماری روان تنی با خودشفابخشی

شیوه خودشفابخشی بیماری بر پایه این باور است که قدرت شفا و بهبودی از بیماری در همه سلول های بدن قرار داده شده است. در این نظریه بیشتر بیماری های بدن، به سبب احساسات مخرب و باورهای آسیب زننده پدید آمده و به مرور قدرت گرفته است.

شیوه خودشفابخشی در درمان بیماری های روان تنی هم نقش غیرقابل انکاری دارد. در این بیماری ها، پیام ها و فرمان هایی به وسیله مغز به اندام ها ارسال می شود که باعث اختلال در سیستم عملکرد اندام ها می شود.

دانش پزشکی می گوید: محتوای آن فرمان مغز هنوز برای ما معلوم نیست. اما خودشفابخشی که حوزه تخصص خود را ارتباط روح و روان با بدن می داند، مدعی ارائه شفا و بهبودی کامل بیماری روان تنی است.

خودشفابخشی بطور عمومی علت و منشأ این اختلال را در باورها، احساسات و عواطف می داند و بطور تخصصی بیماری های روان تنی را مطالعه کرده و به اصلاح حالات و روحیات شخص بیمار می پردازد. امروزه تمایل غرب به شیوه شفادهی برای درمان بیماری های روان تنی بسیار زیاد شده اما درمان این بیماری ها در ایران نیز همواره مورد توجه بوده و سابقه موفق و شفافی دارد و با الگوهای فرهنگی رفتاری مردم ایران نیز مطابقت دارد.

تاریخچه بیماری های روان تنی

ارتباط مریضی فیزیک بدن انسان با روان و روح، تاریخچه بسیار کهن و اصیلی در تاریخ علمی بشریت دارد و پیشگامان این عرصه پزشکان ایرانی مسلمان بودند. نظریه ایشان در مقابل نظریه بقراط و جالینوس بود و سبک طبابت ایشان در دانشگاه ها و حتی بیمارستان های ایران مانند شیراز، حاکم بود.

ابتدا چندی به مطالعات ایشان تأمل می کنیم سپس به سایکوسوماتیک یا چیزی که به نام پزشکی بیماری روان تنی معروف است می پردازیم.

پیشینه درمان سایکوسوماتیک در ایران باستان

اولین گزارش درباره شناخت عارضه سایکوسوماتیک و درمان بیماری روان تنی به یک دانشمند و نویسنده ایرانی، مسلمان و شیعه باز می گردد؛ یعنی ابوزید احمد بن سهل بلخی (متوفی 322 قمری -934 میلادی) که در رساله “مصالح الابدان و النفوس” به ارتباط بیماری روح و جسم می پرداخته و از تخصصی به نام ” طب روحانی ” یاد می کرد.

وی پزشکان معاصر خود را به باد انتقاد گرفت که چرا فقط بر بیماری های جسم و بدن تمرکز دارند و از روح به عنوان مایه وجودی انسان غافل گشته اند. وی در کتابش نوشته بود:

” اگر روح بیمار شود، بدن نیز بیمار می گردد”
 “تئوری خود را از قرآن و روایات حضرت محمد صلی الله علیه و آله گرفته ام.”

دومین گزارش شناخت بیماری روان تنی به علی ابن عباس حلی (م994 میلادی) باز می گردد که او نیز ایرانی و مسلمان و معاصر شاهان آل بویه بود. کتاب ” الملکی ” او صدها سال بعد به لاتین تحت عنوان ” Complete Book of the Medical Art ” ترجمه شد و نظرات قابل توجهی در آن ارائه داد؛

مثل درمان بیماری روان تنی ، درمان طبیعی بجای دارو درمانی، نظراتی در اختلال روانی، عصب شناسی، شناخت سیستم مویرگ ها، تاثیر مستقیم بیماری روان و روح بر بیماری جسم

تاریخچه سایکوسوماتیک در اروپا و آمریکا

در سال 1087 میلادی کتاب علی بن عباس حلی ترجمه شد و در دانشگاه مدیکا سالرنیتانا ایتالیا متن درسی شد. مطالعات درباره درمان بیماری روان تنی ادامه داشت تا آغاز قرن 20 میلادی که این رشته درسی در آلمان و سپس آمریکا احیا شد.

دکتر اوکسکول در آلمان (م2004) اختلال سایکوسوماتیک یا بیماری روان تنی را به عنوان یک فوق تخصص پزشکی داخلی دانست به این معنا که دانش پزشکی سایکوسوماتیک را به صورت موازی در کنار روش های شناخت و درمان تمام بیماری ها و بخشی جداناپذیری از هر تخصص پزشکی در نظر گرفت.