عوارض شوک درمانی بیماران دوقطبی

گرچه تاثیرگذاری شوک درمانی یا الکتروشوک برای اختلالات روانی به ثبت رسیده است اما عوارض آن برای بیماران مبتلا به اختلال دوقطبی قطعی است و لازم است تا خانواده بیمار، پیش از انجام شوک درمانی به عوارض آن و تجربه دیگران آگاه باشد. ناگفته نماند که بهترین و موثرترین شیوه درمان اختلال دوقطبی یا بایپولار، شناخت درمانی و ذهن درمانی است و بیماران زیادی توانسته اند با دریافت آگاهی و شناخت، برای همیشه بهبودی کامل را تجربه کنند.

از هنگام پیدایش بیماری های روانی، همواره شیوه های درمانی مختلفی تجربه و آزمایش شد. برای اولین بار در سال 1938 توسط اوگو سرلتی الکتروشوک ECT انجام شد و شیوه های دارودرمانی نیز بر روی بیماران اثر خود را نشان داده است. این دو شیوه درمانی صرفاً تثبیت کننده کوتاه مدت هستند و درمان ریشه ای انجام نمی دهند.

شوک درمانی چیست و چگونه انجام می شود؟

شوک الکتریکی نوعی از درمان بیماری های روانی از جمله درمان اختلال دوقطبی و افسردگی است که به واسطه قرارگیری دو الکترود بر پوست سر شخص، جریان الکتریکی خفیفی به جریان مغز وی وارد می شود. پزشکان برای اینکه مقدار تشنج شخص را به حداقل برسانند، داروی بیهوشی و شل کننده عضلانی به بدن وی تزریق می کنند. تاثیر موقت آن قابل انکار نیست اما اثرات منفی و عوارض شوک درمانی نیز بسیار قابل توجه و گاهی خطرآفرین است.

چه زمانی الکتروشوک ECT استفاده می شود؟

روند استفاده از روش الکتروشوک این است که اگر وضعیت حاد مانیک تشخیص داده شود و امکان مصرف دارو نباشد مثل شرایط بارداری، از خانواده بیمار اجازه گرفته می شود و پس از بستری در بیمارستان این فرآیند انجام می شود.

در بعضی موارد ویژه نیز پس از اینکه داروهای تثبیت کننده خُلق موثر واقع نشد و بیمار وارد اپیزود جدید مانیک گردید، شوک تجویز می شود.

گاهی اوقات بیماران بخاطر خُلق بالا و مانیک بستری می شوند و به دلیل عدم هشیاری کافی، پزشک با خانواده بیمار روند شوک درمانی را برای اختلال دوقطبی توصیه می کند و پس از امضاء و قبول شرایط شوک الکتریکی بر روی جریان مغز انجام می شود.

تجربه بازگشت مجدد اختلال دوقطبی پس از شوک مغزی

از مهمترین عوارض شوک درمانی همین است که بسیاری از مبتلایان اختلال دوقطبی شاهد بازگشت مجدد اختلال خود هستند. مطالعات نشان داده که در بیش از 50 درصد افراد حدفاصل 6 تا 12 ماه از آخرین جلسه شوک الکتریکی، عود خواهد کرد.

این مشکل چندان مشهور بنظر می رسد که می توانید از سایر افرادی که آن را تجربه کرده اند، جویا شوید و به طور دقیق از ایشان بپرسید که علاوه بر عود شیدایی یا دوقطبی، دیگر دچار چه مشکلات دیگری شده اند؟!

عوارض شوک مغزی یا الکتروشوک

شوک درمانی 6 تا 12 نوبت به طور کلی و 2تا3 نوبت در یک هفته انجام می شود. علاوه بر احتمال عود مجدد که قابل توجه هم هست، عوارضی که پایین تر نوشته شده نیز می تواند دامن گیر بیمار شود و معضل او را دوچندان کند. بهرحال شایسته است که خانواده ها شیوه شناخت درمانی را در دستور کار فرزندان خود قرار دهند.

• اختلال حافظه کوتاه مدت و سردرگمی ناشی از آن
• اختلال حافظه بلند مدت: در برخی افراد فراموشی همراهشان خواهد بود.
• اختلال خواب
• اختلال و مشکلات جنسی
• اختلال روانی: مانند اضطراب، تروما پس از شوک و…
• بازگشت وسواس و اختلال افکار
• بازگشت اختلال دوقطبی بعد یکسال
• عوارض احتمالی شوک درمانی مادر باردار برای جنین

برای اختلال دوقطبی، شوک درمانی ضروری نیست

اینجا لازم است خانواده بیمار را به این موضوع مهم متوجه کنیم که این بیماری یک مشکل پایدار و همیشگی نیست؛ بلکه از زمان شروع اپیزود تا فروکش کردن آن ممکن است فقط بین 20 روز تا نهایتاً 3ماه زمان ببرد. پس لازم است که خانواده بیمار صبر و تحمل بیشتری داشته باشند و از عوارض شوک درمانی اطلاع کافی داشته باشند.

به هرحال دارودرمانی (گرچه خودش نیز عوارض دارویی دارد و ممکن است 20 تا 30 روز زمان ببرد تا اثر قابل توجه داشته باشد) به مراتب بهتر است از شوک درمانی برای اختلال دوقطبی.

در کنار دارو درمانی دوقطبی، شیوه شناخت درمانی هم به عنوان الگویی مناسب و ثمربخش و بدون عوارض وجود دارد؛ یعنی شخص بیمار می تواند با دریافت آگاهی درست و ساختارمند، جریان فکر و ذهن خود را در مسیر عادی و صحیح قرار دهد. از این شیوه به خودشفابخشی یا Self Healing یاد شده است که گروه دکتر سید مصطفی زارعی به آن پرداخته است.

معرفی شیوه شناخت درمانی و خودشفابخشی

ابتدا لازم است برای شروع شناخت درمانی، شخص بایپولار هشیاری لازم را داشته باشد و با مشورت پزشک و دارو از وضعیت مانیک خارج شود. بنابراین اگر بیمار در بیمارستان بستری شده یا وضعیت مانیک شدید دارد، تاکید می کنیم که نیاز به دارو دارد تا به ثبات خُلق برسد.

ضمن اینکه خانواده این افراد بهتر است بدانند که شیوه شناخت درمانی تنها با هشیاری و همکاری شخص بیمار امکان پذیر است زیرا باید پذیرای مطالب بنیادین باشد و گرنه کاری از دست کسی ساخته نیست. چنانچه بیمار شما در حالت خُلق پایدار است و یا حداقل خُلق بالا ندارد، می تواند با مشاوران در ارتباط باشد.