تایید طلبی و راه رهایی از این تله ذهنی

برای این که بدانید ذهنیت تایید طلبی چطور شکل می گیرد و انسان چطور به دام این تله ذهنی می افتد، این مقاله را مطالعه کنید. ما انسان ها موجوداتی بسیار اجتماعی هستیم و از این که شخصیت مفید و موثری برای جامعه باشیم، لذت می بریم. اما برخی افراد فراتر از حد و مرز، تمایل به راضی کردن دیگران پیدا می کنند و ذهنشان به دام تله تایید طلبی گرفتار می شود.

تاییدطلبان مانند فروشنده یک فروشگاه بزرگ هستند که همیشه باید تقاضای مشتریان را با عرضه خود تامین کنند. آن ها خواسته های دیگران را بر نیازهای خود مقدّم می دارند و با این ذهنیت، آسیب های زیادی را متحمل می شوند.

مرز بین تایید طلبی و پذیرش خویشتن

پذیرش خویشتن و تایید طلبی دو ذهنیت کاملا مقابل یکدیگر هستند. هر دو به نگرشی که ما به خودمان داریم مربوط می شود اما یکی به رشد و شکوفایی فردی کمک می کند و دیگری می تواند یک تله ذهنی مشکل آفرین باشد.

• تایید طلبی یعنی تلاش مداوم برای جلب رضایت و تایید دیگران. افراد تاییدطلب، به پذیرش خویشتن و احساس ارزشمندی درونی نرسیده اند لذا اغلب تصمیمات خود را بر اساس این که دیگران چه نظری دارند، می گیرند و از ترس قضاوت شدن، از بیان نظرات واقعی خود هراس دارند و احساس ارزشمندی خود را در گرو تایید و قضاوت مثبت دیگران می دانند. این افراد برای کسب تایید دیگران ممکن است رفتارهای خود را تغییر دهند یا حتی از ارزش های خود چشم پوشی کنند. برای مثال، فردی که همیشه برای جلب رضایت مدیر یا همکاران خود، لباس های خاصی می پوشد، در واقع درحال قربانی کردن خود برای دیگران است.
• پذیرش خویشتن یعنی دوست داشتن خود و پذیرفتن تمام جنبه های خود، هم نقاط قوت و هم نقاط ضعف. این بدان معناست که ما مسئولیت اعمال و تصمیم های خود را بر عهده می گیریم و برای آن ها ارزش قائلیم، حتی اگر دیگران با آن ها موافق نباشند. فردی که خود را می پذیرد، برای کسب رضایت دیگران دست به هر کاری نمی زند و بر اساس ارزش های شخصی خود عمل می کند. به عنوان مثال، اگر فردی عادت به خرید گل برای دیگران ندارد، لزوماً به این معنا نیست که او بی احساس است. این تصمیم شخصی اوست و نیازی نمی بیند که برای جلب تایید دیگران، آن را تغییر دهد. او می تواند با روش های دیگر محبت خود را نشان دهد.

تفاوت کلیدی بین این دو مفهوم در این است که پذیرش خویشتن به ما قدرت می دهد تا خودمان باشیم، همراه با سلیقه ها، رویکردها، ارزش ها و نظرات متفاوت از دیگران؛ زیرا هر انسانی منحصر به فرد است و قرار نیست هیچ دو انسانی کاملاً شبیه یکدیگر باشند. تایید طلبی ما را به برده نظر تبدیل دیگران می کند. پذیرش خویشتن به ما کمک می کند تا اعتماد به نفس خود را افزایش دهیم و روابط سالمتری برقرار کنیم. در مقابل، تایید طلبی می تواند منجرّ به احساس عدم امنیت، اضطراب و حتی افسردگی شود.

ریشه یابی از این تله ذهنی

ذهنیت تایید طلبی یکی از ذهنیت های انسان است که ریشه در عوامل مختلفی دارد که در طول زمان به شکل یک الگوی ذهنی ناخودآگاه در فرد شکل می گیرد. در ادامه به بررسی دقیق تر این عوامل و مکانیسم شکل گیری آن ها می پردازیم:

• مدل سازی والدین:
  • تقلید مستقیم: کودکان اغلب رفتارهای والدین خود را تقلید می کنند. اگر والدین به دنبال تایید دیگران باشند، کودک نیز به صورت طبیعی ذهنیت منفی پیدا کرده و این رفتار را یاد می گیرد.
  • پیام های ضمنی: حتی پیام های ضمنی والدین می تواند به کودک بیاموزد که ارزش او به نظر دیگران بستگی دارد. برای مثال، اگر والدینی همیشه به موفقیت های فرزند خود افتخار کنند و شکست های او را به شدت سرزنش کنند، کودک یاد می گیرد که برای کسب ارزش و احترام باید همیش موفق باشد.
• کمبود عشق بی قید و شرط و نیاز به تایید:
  • جایگزینی تایید با عشق: در خانواده هایی که عشق بی قید و شرط به اندازه کافی وجود ندارد، کودک برای جلب توجه و محبت والدین، رفتاری را انجام می دهد تا مورد پذیرش آن ها باشد.
  • شرطی شدن عشق: کودک یاد می گیرد که عشق والدین شرطی است و برای دریافت آن باید شرایط خاصی را رعایت کند. این نکته باعث می شود تا در بزرگسالی نیز به دنبال پذیرش دیگران باشد تا احساس ارزشمندی کند.
• ترس از تنهایی و خاطرات گذشته:
  • تجربیات منفی گذشته: اگر فرد در گذشته به خاطر خطاکاری، مورد هجوم و تحقیر و سرزنش والدین قرار گیرد ممکن است به شدت از تکرار این تجربه هراس داشته باشد و برای جلوگیری از آن به دنبال جلب توجه دیگران باشد.
  • تعلق بسیار: انسان به عنوان یک موجود اجتماعی، وابستگی زیادی دارد که فرد تاییدطلب، دیگران را به عنوان راهی برای برآوردن این نیاز می بیند و از طرد شدن یا تنهایی هراس دارد.
• کمبود عزت نفس:
  • فراموشی خویشتن: او خویشتن واقعی را دوست ندارد و حتی نمی شناسد و با خویشتن دروغین، زندگی خود را پایه گذاری کرده و لذت و آرامش خود را به نگاه و دیدگاه دیگران گره زده است.
  • خود دوستی بی قید و شرط: فرد دارای عزت نفس برای علاقه ها و سلیقه های خود احترام قائل است. به تعبیری، دوست داشتن خود را منوط به هیچ تایید بیرونی نمی کند و خود را همان گونه که هست دوست می دارد. اما تاییدطلب از کمبود عزت نفس آسیب می بیند و با توجه به خواست دیگران، در مسائل بزرگی زندگی مثل شغل و تحصیلات، تصمیم می گیرد.

چرا به تایید طلبی معتاد می شویم؟

بدون شک تعاملات اجتماعی انسان باید با حفظ عزت نفس و ارزش های فردی، به صورت خنثی یعنی نه تایید و نه عدم تایید دیگران صورت گیرد. فردی که عزت نفس بالایی دارد، از درون احساس رضایت می کند. او کاری را که درست می داند انجام می دهد و به نتیجه آن افتخار می کند. اما تاییدطلبان، شادی و لذت خود را وابسته به نظر دیگران می دانند و ممکن است برای آن دست به هر کاری بزنند.

چرا؟ چون مغز ما انسان ها به پاداش عادت می کند، وقتی کاری باعث می شود احساس خوبی داشته باشیم، مغز همان کار را تکرار می کند تا دوباره به همان احساس برسد. در مورد ذهنیت تایید طلبی هم همین اتفاق می افتد. راضی کردن دیگران باعث می‌شود احساس خوبی پیدا کنیم و مغز ما در مقابل راضی کردن دیگران، پاداش دربافت می کند. در گذر زمان گرایش ما به دریافت آن احساس شیرین، از داشتن حس خوب به ترس از دست دادن حس خوب تبدیل شده و در نهایت به اعتیادی مخرّب تبدیل خواهد شد.

علائم و نشانه های تله تایید طلبی

به طور معمول، ذهنیت تایید طلبی با علائم و نشانه های زیر همراه است:

• نگرانی از قضاوت دیگران و این که دیگران درباره او چطور فکر می کنند
• ترس از رد شدن: از بیان نظرات مخالف خودداری می کنند حتی اگر به آن معتقد باشند. مثلاً در جلسه کاری، حتی اگر ایده بهتری دارند، آن را مطرح نمی کنند
• کمال گرایی و صرف وقت و انرژی زیاد برای دقت در کار؛ مثلاً قبل از ارسال ایمیل، چندین بار ویرایش و بازخوانی می کنند تا مبادا یک اشتباه نگارشی وجود داشته باشد
• انزوا طلبی و روابط اجتماعی سطح پایین؛ مثلاً از بیان عاطفه و احساس قلبی خودداری می کنند تا رد نشوند
• تغییر رفتار و موضع برای جلب توجه مانند تغییر زودهنگام در بیان و لحن گفتگو
• نداشتن هویت مستقل و وابستگی به جهت گیری اطرافیان که به همین دلیل از حرف و حدیث اطرافیان خود می نالند
• نیاز به ستایش و توجه
• حسادت به موفقیت دیگران زیرا او دوست دارد کانون تمام توجهات باشد و اگر توجه دوستان خود را به سمت فرد دیگری ببیند ناراحت می شود
• عزت نفس پایین و وابستگی به نظر دیگران
• وسواس فکری نسبت به گفتار و رفتار گذشته خود تا مبادا دیگران را آزرده کرده باشند
• عذرخواهی بیش از حد حتی برای کوچک ترین اشتباهات و احساس گناه مستمرّ

فروشگاهی با مشتریان همیشه طلبکار

تله ذهنی تایید طلبی همانند اداره یک فروشگاه بزرگ است؛ فروشگاهی که در آن مشتریان همواره خواستار رضایت هستند. افراد تایید طلب، برای کسب رضایت دیگران، همچون فروشندگانی عمل می کنند که تلاش می کنند هر مشتری را راضی نگه دارند. هرچه بیشتر تلاش کنند تا دیگران را خوشحال کنند، تقاضاها و انتظارات نیز بیشتر می شود.

این افراد زیر بار مسئولیت هایی که برای راضی نگه داشتن دیگران بر دوش می کشند، کمر خم می کنند. همچون فروشنده ای که باید نیاز های بی نهایت مشتریان را برآورده کند، تاییدطلب ها نیز همواره در تلاشند تا نیاز های دیگران را پاسخگو باشند. این تلاش بی وقفه برای جلب رضایت دیگران، اغلب به قیمت نادیده گرفتن نیاز ها و خواسته های خودشان تمام می شود.

مشکل اصلی اینجاست که تعداد مشتریان این فروشگاه خیالی، هرگز کاهش نمی یابد. هرچه بیشتر تلاش کنند تا دیگران را راضی نگه دارند، افراد بیشتری به جمع مشتریان آن ها اضافه می شوند. این افزایش تقاضا او را خسته، ناامید، عصبانی و افسرده می کند. ارزش فراوانی که تاییدشدن به عنوان یک پاداش برای افراد تایید طلب دارد باعث می‌شود که آن ها قربانیِ شاد و راضی نگه داشتن اطرافیان خود شوند و آسیب ببینند.

چطور می توانم از دیگران تایید بگیرم؟

عموم افراد با ذهنیت تایید طلبی برای کسب پذیرش دیگران، حاضرند هرکاری انجام دهند تا مورد احترام دیگران قرار گیرند، دوست داشته شوند و مورد اهمیت واقع شوند. اما این تلاش ها اغلب به نتایج معکوس منجرّ می شود و افراد سه تله خطرناک را تجربه می کنند:

1. خودسرزنشگری: خود را به خاطر اشتباه ها و نقص ها سرزنش می کنند
2. احساس گناه: احساس می کنند که باید همیشه خوب باشند در غیر این صورت احساس گناه می کنند
3. نگاه صفر یا صدی: دنیا را سیاه و سفید می بینند؛ یا باید کامل و مورد تایید باشند یا این که هیچ ارزشی ندارند.

اما چرا نمی توان همیشه مردم را راضی کرد؟

پاسخ سوال شما ساده است: ما همان چیزی را دریافت می کنیم که ارسال می کنیم. اگر خود را تحقیر کنیم و به توانایی هایمان شک داشته باشیم، دیگران نیز همین فرکانس را به ما برمی گردانند.

• اگر فکر می کنید که دیگران شما را باور ندارند! آیا شما، خودتان را باور کرده اید؟!
• اگر اطرافیان به شما توهین می کنند! آیا در ذهنتان محترمانه با خود حرف می زنید؟!
• اگر می گویید: دیگران مرا جدی نمی گیرند! آیا قدرت و توان خود را جدی می گیرید؟!

عموم افراد مکالمات توهین آمیزی با خود دارند و دیگران نیز همان را به سویشان منعکس می کنند. در حوزه فیزیک کوانتوم می گویند: همه چیز از ارتعاش است و امواج فکری ما ناخواسته به سمت دیگران می رود و آن ها انعکاس همان انرژی درونی ما را برمی گردانند.

علت این که افراد بخاطر ذهنیت تایید طلبی، به خودسرزنشی می افتند، عزت نفس پایین است. افرادی که احساس درونی عزت نفس ندارند، حس ارزشمندی و تایید را از دیگران طلب می کنند. در این صورت اگر دچار خطا و اشتباه شوند، دچار نشخوار ذهنی و فشار عصبی می شوند؛ حتی برخی به دام تله ذهنی کمال گرایی گرفتار می شوند تا از سرزنش دیگران در امان بمانند.

چطور از تله تایید طلبی رها شویم؟

در ادامه چند راهکار اساسی برای رهایی از این تله ذهنی ارائه می کنیم: