آیا ثروت خوب است یا فقر ؟

باوری نادرست در ذهن ما قرار گرفته که دین با ثروت و پول مخالف است و بزرگانی چون پیامبر خدا صلی الله علیه وآله و امامان معصوم فقیر بودند و ثروت سازی نمی کردند! این سوال در این مقاله پاسخ داده می شود که آیا اصولا ثروت خوب است و آیا ثروت بهتر است یا فقر ؟ آیا ثروتمند بیشتر در معرض فساد است یا فقیر ؟
تاریخ گواه است که امام علی ، امام حسن و امام حسین و امام سجاد علیهم السلام جزء ثروتمند ترین اشخاص زمان خودشان بودند. اصولا پول ابزار است و چنانچه شخصی زهد نداشته باشد یا به تعبیری وابستگی و دلبستگی به آن داشته باشد، ناپسند است اما اگر اهل انفاق و بخشندگی باشد کاملا پسندیده می باشد.
ثروت سازی امام حسین علیه السلام
امام حسین علیه السلام جزء ثروتمند ترین اشخاص زمان خود بودند و از پول به عنوان ابزار گسترش دین استفاده می کردند. اگر تا اینجا این سوال برای شما مطرح شده که پس معنای زهد چیست و مگر اهل بیت علیهم السلام زاهد نبودند، تا انتهای مقاله مطالعه کنید و پاسخ جالبی دریافت خواهید کرد.
نقل است امام حسین از کوچه ای عبور می کردند و دیدند غلامی سیاه پوست جلوی یک باغی بزرگ در کنار سگی نشسته است. آن غلام فقط یک قرص نان داشت و همچنان که یک لقمه خودش می خورد یک لقمه هم به سگ می داد.
- امام حسین جلو آمدند و گفتند: مگر تو گرسنه نیستی؟
- گفت: بله پسر پیامبر .
- حضرت گفتند: بگو چرا نصف غذایت را به سگ دادی؟
- غلام با کمال ادب به امام عرض کرد: چون من دیدم این سگ جلویم نشسته و نگاه می کند، شرم می کنم که غذا بخورم و سیر شوم ولی این مخلوق خدا با گرسنگی نگاهم کند.
- امام فرمودند: اینجا چکار میکنی؟
- گفت: برده ارباب و مالک این باغ هستم.
- گفتند: برو مالکت را صدا کن.
- صاحب باغ آمد و امام علیه السلام به او فرمودند: برده خود را چند می فروشی؟
- شخص قیمت بالایی گفت و امام پول او را پرداخت کرده
- و فرمودند: این باغ تو چقدر قیمت دارد؟
- باز هم شخص قیمت زیادی گفت و امام فرستادند که پول بیاورند و باغ را هم خریدند. بعد حضرت رو کردند به غلام و فرمودند: تو را آزاد کردم و این باغ را به خودت بخشیدم.
دوست عزیزم؛ می دانی زبان حال امام حسین به آن برده چه بود؟ زبان حال حضرت این بود که ای بنده خدا ؛ تو آزاده ترین انسان عالم هستی، حیف است که برده باشی؛ تو لایق آزادی هستی چرا که حاضر نشدی غذا بخوری و سگی گرسنه به چشمان تو نگاه کند و شرم کردی؛ تو نباید برده باشی
ثروت خیلی خوب است ! چرا بد باشد؟
دقت کنیم که ما چه درسی از این جریان امام حسین نگرفتیم؟!
آری؛ همین که امام حسین علیه السلام ثروتمند بودند.
اگر همین اتفاق امروز رخ دهد و روزنامه فردا صبح جریان را بنویسد، اولین چیزی که به ذهن ما می رسد این است که دم آن مرد بخشنده گرم ؛ که اینقدر پولدار بوده که یک باغ گران را خریده و به یک کارگر فقیر بخشیده!
چرا درباره امام حسین این مطلب را درس نگرفتیم که حسین بن علی علیه السلام چقدر ثروتمند بود که هم غلام و هم باغ را خرید و به خود غلام بخشید.
چرا همیشه در سر ما فرو کرده اند که انسان های خوب همه فقیر اند؟ ما بی عرضگی خودمان را با دین داری و خدا پرستی پوشش و پنهان می کنیم.
حذر از فقر در کلام حضرت امام علی علیه السلام
امام علی علیه السلام به فرزند خود محمد بن حنفیه فرمودند:
یا بُنیَّ ؛ انی اخاف علیک الفقر … فَإنَّهُ مَنقصهٌ للدّینِ مَدهَشهٌ لِلعقلِ داعیَهٌ لِلمَقت
حضرت امیر علیه السلام
پسرکم؛ من از فقیر شدن تو بیمناکم چون فقر دین تو را در معرض لغزش در دین قرار میدهد و عقل تو را ، بی پولی موجب کینه توزی می شود(1)
سه عنصر اساسی در شخص فقیر در کلام حضرت امیر این هاست:
- آن قدر درگیر مسائل مالی و پول است که توان و زمانی برای اندیشه و تفکر ندارد.
- در معرض بی دینی و ارتکاب خلاف و محرّمات قرار می گیرد.
- دچار کینه توزی از برای ثروتمندان می شود و قضاوت نابجا می کند.
دیده اید حتما که شخص تهیدست وقتی می بیند ثروتمندی یک ماشین یا مال گرانبهایی دارد، بلافاصله شروع به کینه ورزی می کند و می گوید: این ها همان پولدارانی هستند که معلوم نیست از کجا در میاورند و حتما حق مردم را خورده اند؟! اینها خون امثال ما را مکیده اند!
در حالیکه اصلا آن شخص را نمی شناسد و دارد قضاوت نابجا می کند! چه بسا او بسیار شرافتمندانه ثروتمند شده باشد.
و چه بسیار هستند و می شناسم افرادی که چند برابر حقوق یک کارمند در ماه دارند انفاق و بخشش می کنند! کی گفته هرکس ثروتمند شده، دزد است.
باید به چنین شخصی گفت: اگر خودت آن ماشین و ثروت را می داشتی، دیگر این قدر زود قضاوت نمی کردی و اتهام نمی زدی؛ چون خودت نداری اینطور دچار کینه توزی شده ای و منشأ همه این ها فقر است.
ثروت بهتر است یا فقر ؟! در کلام پیامبر خدا
رفقا تا بحال اگر فکر می کردید پول و ثروت تا یک حدی خوب است و بیشتر بد است، این حدیث پیامبر خدا صلی الله علیه وآله را ببینید:
الفقر سواد الوجه فی الدارین
پیامبر خدا صلی الله علیه وآله
فقر در هر دو دنیا روسیاهی می آورد.(2)
این تصور که ثروت خوب نیست و فساد آور است، باوری کاملا غلط است؛ فساد هیچ ربطی به ثروت ندارد بلکه به درون انسان مرتبط است. این که درون تو پاک یا آلوده به فساد باشد، قضیه را 180 درجه متفاوت می کند.
مگر فقر فساد آور نیست؟! فقط ثروت فساد می آورد؟! فقر که خیلی بدتر است!
پس پول فقط یک ابزار است مثل چاقو ؛ نه می توان گفت بد است نه می توان گفت خوب!
اگر درونت پلید باشد، فرقی نمی کند چه فقیر باشی چه ثروتمند باز هم پلیدی خودش را نشان خواهد داد.
ثروت و پولسازی و تربیت دینی توسط امام سجاد
چه کسی گفته بزرگان دین اسلام ثروتمند نبودند؟!
متاسفانه امام سجاد علیه السلام به غلط به عنوان ” امام بیمار ” معرفی شدند؛ اما در حقیقت ایشان در تمام عمر که در بستر بیماری نبودند بلکه فعالیت اقتصادی داشته و بسیار ثروتمند بودند.
در تاریخ نوشته شده امام سجاد 2000 برده را با دسترنج شخصی خود خریداری و سپس آزاد کردند. همین امام سجاد که همه فکر می کنند فقط صبح و شب مشغول سجده و دعا بودند و کار به درآمد اقتصادی نداشتند!
ایشان دوهزار برده را خریداری و سپس تربیت می کردند و به آنان پول زیادی می دادند تا بتوانند فعالیت اقتصادی کنند و خرج و مخارج خود را دربیاورند سپس آزاد و رها می کردند.
خریدن برده اصلا چیز ساده ای نبوده! برده یک انسان است و خرید یک تَن برده نیاز به ثروت بسیار زیاد داشت و گاهی یک مالک در تمام عمر خود می توانست فقط یک برده و غلام بخرد!
ثروت خوب است اما ابزار است نه هدف !
البته باید این را بدانید که پول ابزار خوبی است نه هدف ! اما اگر همین ثروت را نداشته باشید، کارتان پیش نمی رود، چون نقش ابزاری دارد.
پیامبران خدا و امامان معصوم هم از ثروت خود به عنوان یک ابزار برای گسترش توحید و خداپرستی استفاده می کردند؛ همانطور که چشم ابزار دیدن و گوش ابزار شنیدن است، پول نیز ابزار است برای به ثمر نشستن اهداف
پیامبر ما هم برای گسترش اسلام و دستگیری از فقیران و تهیدستان از ثروت و مال خود خرج کردند. همسر ایشان نیز یعنی حضرت خدیجه سلام الله علیها نیز تمام مال و ثروت بسیار زیاد خود را در راه پیامبر و اسلام با اخلاص خرج کرد.
پول خوب است و اگر خوب نبود، خدیجه تمام اموال خود را خالصانه تقدیم نمی کرد و بخش زیادی از گسترش و تبلیغ اسلام توسط ثروت حضرت خدیجه تامین شد؛ و واقعا ضروری و لازم هم بود.
نکاتی در اهمیت ثروت
اگر می خواهید بدانید که ” آیا ثروت و پول بهتر است یا فقر ؟!” باید زاویه نگاهتان را تعیین کنید. پول ابزار قدرتمند رشد کار می باشد اما اگر تبدیل به هدف شد، قدرت تخریب و فساد دارد! یعنی پول باید در دست تو مثل موم باشد نه برعکس که تو در اختیار پول باشی.
ثروت خیلی خوب است و به مراتب از فقر بهتر است چراکه برای شکوفایی خلاقیت ها ، حرکت ، خدمت و برای زنده کردن استعداد های انسان لازم می باشد.
پس اولین قاعده جذب ثروت این است که ذهنیت خود را نسبت به پول عوض کنی؛ اگر این باور را داری که پول کثیف و چرک کف دست است؛ معنویت با پول قابل جمع نیست؛ تو هیچوقت موفق نمی شوی و به هیچکس سودی نمی رسانی!
چقدر انسان هایی داریم که بسیار نابغه و مستعد بودند اما چون پول و ثروت نداشتند، استعداد خود را به گور برده و می برند. زیرا قاعده ثروت سازی را بلد نیستند و همواره گردن کج کرده اند که کسی بیاید و اسپانسر ایده های من بشود.
رفیق هیچ اسپانسری وجود ندارد؛ خودت باید ثروت سازی و قانون کسب رزق و جذب ثروت را بیاموزی و از خدا پول بگیری.
ارتباط ثروت با زهد چیست ؟
شاید از ابتدای مقاله این سوال ذهن شما را درگیر کرده که اگر ثروت خوب و فقر بسیار خطرناک است، پس معنای زهد چیست و مگر در ادیان آسمانی توصیه نشده که زاهد باشید؟! ثروت سازی امامان با مقوله زهد چگونه قابل جمع است؟
در پاسخ شما باید معنای زهد را بشناسید. زهد به معنای بی پولی و فلاکت نیست بلکه به معنای دلبستگی و وابستگی نداشتن به پول است. امامان معصوم نیز که ثروت سازی می کردند، همواره بخش زیادی از اموال خود را به فقیران و تهیدستان انفاق می کردند و ذره ای علاقه و دلبستگی به مال دنیا نداشتند و این معنای صحیح زهد می باشد.
در بیان امیرالمومنین علیه السلام معنای زهد چنین گفته شده:
زهد در دو جمله از قرآن معنا شده:
حضرت امیر علیه السلام
” لکیلا تأسوا علی ما فاتکم ” یعنی بر آنچه از دست دادید، افسوس نخورید
” و لا تفرحوا بما آتاکُم ” برای آنچه دست یافتید نیز شادمان نشوید.
حضرت در ادامه نیز فرمودند: کسی که بر گذشته افسوس نخورد و برای آنچه به دستش می رسد، شادمان نشود، هر دو بُعد زهد را درخود دارد.
اسلام می گوید فعالیت اقتصادی داشته باش و همیشه و هرروز هم به دنبال ثروت سازی باش اما یادت نرود که پول ابزار است و نه هدف؛ لذا شخص می تواند در عین حال که میلیارد ها میلیارد ثروت و اموال داشته باشد، نسبت به داشته های خود وابستگی نداشته باشد و ” زاهد ” باشد. امیدواریم توانسته باشیم به سوال ” آیا ثروت بهتر است یا فقر ” پاسخ کاملی داده باشیم.
زاهد کسی ست که اگر تمام اموال خود را از دست بدهد، غمگین و افسرده نمی شود چرا که دلبسته آن نبوده و باز به تلاش برای کسب ثروت می پردازد؛ روز از نو ، روزی از نو !
پانوشت
1) کتاب نهج البلاغه حکمت 319
2) کتاب عوالی اللئالی ص 40
3) نهج البلاغه حکمت 439
نظرات ، پرسش و پاسخ