ترس از شکست | چطور ریسک پذیر باشیم؟

امروزه حرکت در مسیر رشد، آرزو‌ی مشترک انسان‌ها است با این حال، یکی از چیزهایی که مانع حرکت ما به سوی پیشرفت و تلاش می شود، ترس از شکست است. این احساس، ریسک پذیری ما را کاهش می دهد و موجب می شود تا از امتحان کردن چیزهای جدید و استقبال از رشد باز بمانیم. در این مقاله به یکی از فوبیا های روانی می پردازیم که سرعت و انگیزه پیشرفت ما را تهدید می کند.

ترس از شکست چیست؟

ترس از شکست، فراتر از اضطراب یا نگرانی گذراست؛ نوعی اضطراب پایدار و غیرمنطقی که فرد را اسیر این باور می‌کند: «من قادر به رسیدن به استانداردهای مورد انتظار نیستم.» این ترس که با نام آتیچیفوبیا (Atychiphobia) نیز شناخته می‌شود، می‌تواند همه‌ی جنبه‌های زندگی را درگیر سازد؛ از عملکرد تحصیلی و کاری تا روابط شخصی و عزت نفس

چنین فردی معمولاً تلاش را به تعویق می‌اندازد و با یادآوری شکست‌های گذشته یا پیامدهای تلخ دیگران، بهانه‌ای برای انکار توانایی خودش می‌سازد.

هراس از شکست در زمینه‌های مختلف زندگی

• حرفه و شغل: افراد مبتلا به آتیچیفوبیا به‌ندرت از منطقه امن خود خارج می‌شوند. تجربه‌های منفی گذشته، فشارهای اجتماعی، و انتظارات غیرواقع‌بینانه، آنان را در حصار «اطمینان کاذب» نگه می‌دارد، سطح ریسک پذیری آنان را پایین می آورد و موجب تعلل در عمل می‌شود.
• روابط اجتماعی: افراد به دلیل ترس از شکست و یا هراس از دیده شدن به عنوان فردی ضعیف یا وابسته، از شروع روابط جدید اجتناب می کنند.
  ترس از شکست در روابط اجتماعی می تواند به صورت های گوناگونی نمایان شود:
  • اجتناب از تعهد احساسی
  • ترس از طرد شدن
  • ناتوانی در قطع رابطه‌های ناسالم
  • تلاش افراطی برای جلب توجه
  • تمرکز بر «برنده شدن» بجای رضایت متقابل
  • مرور مداوم شکست های گذشته
• رشد شخصی:‌ چنین افرادی اغلب بدترین سناریوها را در ذهن می‌پرورانند. نسبت به انتقادات سازنده واکنش‌های بیش‌ازحد نشان می‌دهند و در خیال، خود را فاقد صلاحیت یا مهارت می‌پندارند. برای جلوگیری از احساس ناامیدی، سطح توقعاتشان را پایین می‌آورند و توانایی‌های خود را دست کم می‌گیرند.

ریشه یابی فوبیای شکست

ریشه های ترس از شکست می تواند چند وجهی باشد. تجربیات یادگیری از محیط، به ویژه در دوران کودکی، نقش مهمی ایفا می کند. رشد در محیطی که شکست در آن به شدت مورد سرزنش قرار می گرفت یا کمال به عنوان تنها معیار پذیرش در نظر گرفته می شد، می تواند این ترس را در فرد نهادینه کند.

همچنین ترس از شکست می تواند با سایر فوبیاها همراه باشد و تجربیات آسیب‌زای گذشته، مانند تنبیه شدید به خاطر شکست، می تواند این مشکل را تشدید کند.

از دیدگاه شناختی، این ترس با بدبینی، کمال گرایی، ترس از قضاوت دیگران و نبودِ ریسک‌پذیری همراه است.

از دیدگاه عاطفی، ترکیبی از شرم، خجالت، عزت نفس پایین و اضطراب را درونی می‌کند.

ترس از شکست و ارتباط آن با کمال گرایی

کمال‌گرایی و ترس از شکست رابطه‌ای دو‌‌سویه و تقویت‌کننده دارند. کمال گرایی، با ساختن استانداردهای غیرواقعی، احتمال شکست را بالا می‌برد و وقتی فرد کمتر از آن استاندارد عمل کند، دچار اضطراب و خود‌‌سرزنشی شدید می‌شود.

در نتیجه:

• از چالش ها پرهیز می کنند
• برای انجام کارها دچار وسواس می شوند
• ترس از شکست باعث می شود افراد بیشتر بر نقاط ضعف خود تمرکز کنند و از توانایی ها و نقاط قوت خود غافل شوند. این کار می تواند عزت نفس فرد را کاهش دهد و کمالگرایی را تشدید کند

آتیچیفوبیا و ارتباط آن با عزت نفس

افرادی که عزت نفس پایینی دارند، توانایی‌های خود را کم‌‌ارزش می‌بینند و برای تأیید، وابسته به نظر اطرافیان می‌شوند. کوچک‌ترین انتقاد یا بی‌‌توجهی از جانب دیگران، می‌تواند آنان را از عمل بازدارد.

خانواده و دوستان نقش حیاتی دارند؛ با یادآوری توانایی‌های فرد، تحسین گام‌های کوچک او و تأکید بر پیشرفت‌هایش، می‌توان این چرخه معیوب را شکست. خود فرد نیز با تمرین‌های مستمر و بازسازی باورهای درونی، می‌تواند شجاعتِ عملکرد را در خود تقویت کند.

چه کسانی ریسک پذیر هستند؟

در نقطه مقابل ترس از شکست، ریسک ‌پذیری آگاهانه قرار دارد؛ یعنی شجاعتِ پذیرش احتمال شکست و ایمان به توانایی رشد از دل تجربه‌های سخت.

وقتی کسی بی‌هراس قدم برمی‌دارد، در او تاب‌آوری، خلاقیت، اعتماد به نفس و عزت نفس افزایش می‌یابد. حتی اگر شکست بخورد، از دل آن، فرصت تازه‌ای برای یادگیری و بازسازی می‌جوید.

راهکارها و تکنیک های مقابله با ترس از شکست

روش‌های مختلفی برای کاهش این فوبیا وجود دارد:

• خودیاری: ترس را به عنوان احساسی طبیعی و نیروی محرک رشد بپذیرید.
• بازخوانی موفقیت: نگاهتان را از موفقیت تحمیلی جامعه به موفقیت شخصی و درونی تغییر دهید، موفقیت ضرورتا مساوی با داشتن تحصیلات بالا یا مشاغل خاص و دارای پرستیژ نیست. موفقیت آن است که در حوزه عشق و علاقه خود، هر چه که باشد، به رشد و شکوفایی برسید و بدون شک در این صورت از همان حوزه نیز می توانید درآمد بالایی داشته باشید و از زندگی لذت ببرید.
• کنترل ذهن: به نشخوارهای ذهنی خود که سعی دارند شما را ضعیف و شکست خورده معرفی کنند، اصلاً توجه نکنید. هنگامی که گفتگوی ذهنتان شروع شد، آن را با جملات تاکیدی مثبت پاسخ دهید
• توسعه ذهنیت خالق: باور کنید که با تلاش و یادگیری، تغییر ممکن است، شما خالق و حاکم سرنوشت خود هستید و نه محکوم سرنوشت و توانایی آن نیز در وجود شما قرار گرفته است کافی است آن را باور کنید و در مسیر تغییر سرنوشت خود آگاهانه و با ایمان کامل حرکت کنید.
• تصویرسازی ذهنی: چالشی که از آن هراس دارید را با دقیق ترین جزئیاتش تجسم کنید و خود را در حال عبور از آن ببینید. آن قدر این تمرین را تکرار کنید تا ذهنتان باور کند که می توانید از آن چالش با موفقیت عبور کنید

سخن پایانی

ترس از شکست، تجربه‌ای انسانی و رایج است اما می‌تواند چون سایه‌ای سنگین، مسیر رشد را تاریک کند. شناخت ریشه‌ها و سازوکارهای روانی آن، نخستین گام رهایی است.

دوره تخصصی عزت نفس با بازسازی ذهنیت، پذیرش شکست به عنوان فرصتِ یادگیری و تمرین شجاعت در عمل، می‌تواند این ترس را از ناخودآگاه شما بیرون رانده تا بتوانید مسیر خود را با اطمینان و جسارت ادامه دهید.

یادمان باشد: شکست پایان راه نیست، بلکه مقدمه پختگی است.